Hoe gaat het in zijn werk?
Je kiest mensen uit als plaatsvervanger (representant) voor leden van je familie en plaatst deze binnen de ruimte op een aandachtige manier. Uit benieuwd zijn naar wat dat laat zien over de relaties van de gezinsleden. Zonder dat er sprake is van een therapeutisch doel. Het wordt niet alleen toegepast voor familiesystemen, maar ook voor leden van andere systemen of organisaties om te zien hoe de verschillende aspecten of personen zich ten opzichte van elkaar verhouden (bv. een schoolsysteem waarin de relaties van leerling, leraar en schoolleiding opgesteld worden). Daarbij gaat men nog een stap verder en stelt bv. plaatsvervangers op voor ‘klanten’, het ‘product’, het ‘doel’, naast het ’personeel’ en de ‘leiding’. Ook blijkt de invloed van het opstellen van het ‘land van herkomst’ voor een emigrant informatief omdat de verbinding tot zijn land zichtbaar wordt en welke invloed dat op hem heeft.
Het familieopstellen laat zich niet tot een bepaalde beroepsgroep beperken, en is nu een methode of een instrument om de verhoudingen inzichtelijk te maken, zoals een scan of een microscoop ook voor verschillende doelen bruikbaar zijn.
Het meest omstreden en verbazingwekkende blijkt vervolgens dat de plaatsvervangers, zodra ze opgesteld zijn, andere gevoelens waarnemen. Laten we dit fenomeen het ‘plaatsvervangend waarnemen’ noemen. Zij blijken toegang te krijgen tot gevoelens en informatie die overeenkomen met de gevoelens en feiten van de mensen van wie zij de ruimtelijke plek innemen, zonder dat ze daar informatie over hebben gekregen. Een toegang tot een ‘wetend veld’ waar Sheldrake zich mee bezig houdt? Tot op dit moment is dat nog niet wetenschappelijk of psychologisch te verklaren, wel kun je het uitproberen. De kennis over de wetmatigheden die een familiesysteem ‘in orde’ houden zijn met behulp van fenomenologisch waarnemen aanvankelijk door Hellinger benoemd en door meerdere opstellers verder verkend. Een proces dat nog enorm in ontwikkeling is. Het opstellen wordt zowel gebruikt om de onderlinge betrekkingen aan het licht te brengen als om wijzigingen aan te brengen en te toetsen. Zo kun je onderzoeken welke veranderingen ertoe bijdragen dat het probleem tot tevredenheid van alle betrokkenen een nieuwe oplossingsrichting kan krijgen. Ook kun je zien welke beweging spontaan ontstaat als iets gezien en erkend is.